Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Rektörlüğü arasında yürütülen Kentsel Dönüşüm Uygulamalarında Planlama İlke ve Kriterlerinin Geliştirilmesi Projesi" kentsel dönüşüm uygulamalarının bundan sonraki yol haritasını oluşturacak.
"Kentsel Dönüşüm Uygulamalarında Planlama İlke ve Kriterlerinin Geliştirilmesi Projesi", İstanbul'da üç farklı bölgenin verilerinden yola çıkılarak hazırlandı. Proje, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü ile İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Rektörlüğü'nün ortak yürüttüğü bir proje olarak hayata geçiriliyor.
İTÜ Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlaması Bölüm Başkanı ve projenin yürütücüsü Prof. Dr. Mehmet Ocakçı, konuya ilişkin açıklamalarda bulundu. Kentsel dönüşümün fiziksel yararlarının dışında sosyal ve ekonomik yararlar da sağlaması gerektiğini belirten Ocakçı, kentsel dönüşümün sadece yıkılıp, yeniden yapılıyor izleniminin çok ötesinde derinliği olan bir konu olduğunu, Türkiye'de kentsel dönüşümün aslında yeni başladığını ifade etti.
Hak sahiplerinin de müteahhitlerin de daha fazla şey istediğini, burada önemli olanın kamunun bakışı olduğunu vurgulayan Ocakçı, "Kamu bunu kamu yararına, kente yük getirmeyecek biçimde çözmek durumunda. Bu proje, bugüne kadar yaşanan problemlerin ve daha sonra bu problemlerin nasıl çözülmesi gerektiğine dair yol haritası oluşturmayı hedefliyor. Hatta bu konuda bundan sonra yapılacak kentsel dönüşüm projelerinde ilkeler ve kriterler neler olmalıdır, bunun belirlenmesini hedefliyor. Projemizin kapsamı bu kadar ama bu projenin daha ileri gitmesi gerekiyor. Çünkü bundan sonra yapılacak projelerde tanımladığımız kriterlerin sağlanıp sağlanmadığının test edilmesi, hatta bir puanlama sistemi geliştirilmesi söz konusu olabilir." diye konuştu.
Sorunların belirlenmesi aşamasında bakanlığın önerdiği 6 dönüşüm alanında öncelikli olarak çalıştıklarını belirten Ocakçı, bunların İstanbul'da Esenler, Beyoğlu ve Pendik, İzmir'de Kemal Paşa ilçesi ve Bursa'da Yıldırım İlçesi ve Vanimehmet Mahallesi olduğunu anlattı.
Bu yerleşim yerlerinin birbirinden farklı karakterlerde dönüşüm alanları olduğunu ifade eden Ocakçı, "Kimisi dönüşüm alanı ilan edilmiş henüz planlama aşamasında. Kimisi dönüşüm alanı ilan edilmiş, planlama aşamasını geçmiş, uygulama aşamasına gelmiş. Kimisi bütün bu aşamaları geçirmiş, uygulanmış ve bitmiş. Dolayısıyla amacımız bu süreçteki bütün problemleri ortaya çıkarmak. Yani en baştan riskli alan ilanından başlayarak, planlama, tasarım, uygulama aşaması ve uygulama sonrası aşamaları olmak üzere, her aşamadaki problemleri anlayabilmek amacıyla bu altı alanı inceledik." dedi.
Prof. Dr. Ocakçı, bu kapsamda düzenledikleri toplantılarda problemlerin ortaya çıktığını ifade ederek, şu bilgileri verdi:
"Olaya sorun ağacı dediğimiz bir sistematikle yaklaştık. En üstteki problem nedir? Üç tane temel problem saptamış olduk. Birincisi, yaşam kalite düzeyi büyük kentsel projeleri sonucunda beklenen standartlara çıkamıyor. İkincisi, kentin genel planlama sistematiğinin bir parçası olamıyor. Üçüncüsü de risk faktörlerine karşı beklenen direnci de sağlayamayabilir. İşin içine rant birazcık rant açısından bakışlar girmiş oluyor. Bu üç problemin altında ne var? Bunları belirledik. Yaptığımız iki çalıştayda, bu problemlerin çözülmesine yönelik önerileri ve hatta bunların ilke ve kriterleri nelerdir onları ortaya koyduk. 16 bileşen, 50 ilke ve 200 kriter ortaya koymuş olduk."
"Kentsel dönüşüm projeleri için rehber olacak"
Belirlenen ilke ve kriterlerin bundan sonra yapılacak kentsel dönüşüm çalışmalarında adeta bir yol haritası olacağını aktaran Ocakçı, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Konuyu sadece riskli alanlarda yapılaşmış çevrenin iyileştirilmesi olarak değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik gelişmeye önemli bir katkı sağlaması boyutuyla düşündük. Dönüşüm alanları belirlediğimiz kriterlere uygun mu, değil mi? İTÜ olarak bakanlığımıza bir kontrol listesi hazırladık. Söz konusu ilkelere gelince, doğal yapı ve sosyal yapıyla ilgili ilkeler var. Mahalle ölçeğiyle ilgili yani mahallelerin tekrar yaşatılmasıyla ilgili ilkeler var. İnsan ölçeğinde olmasıyla ilgili ilkeler var. Ekonomik ve finans yapısıyla ilgili ilkeler var. Üretim biçimiyle ilgili ilkeler var. Yani toplam 16 ilke ve onun altında 200 kriter tanımlamış olduk. Ümit ediyorum ki ülkemizde bundan sonra yapılacak olan kentsel dönüşüm çalışmaları bu ilke ve kriterler bağlamında değerlendirilir."
Projeyi dört aşamalı olarak hayata geçirdiklerini aktaran Ocakçı, "Projenin hedefi çok önemli. Çünkü bakanlık bu projeyi uygulamak istiyor. Bunun bir ileri safhası olması lazım. Bir kentsel dönüşüm projesi yapılacağı zaman, bu ilke ve kriterler göz önüne alınmak zorunda olacak. Bu proje kentsel dönüşüm projeleri için bir rehber olacak." dedi.
Yürüttükleri proje ile kapalı siteleri değil, insanların birbirini tanıdığı, sosyal ilişkilerin güçlü ve ekonomik yaşamın canlı olduğu bir kentsel dönüşümü hedeflediklerini dile getiren Ocakçı, sözlerine şöyle devam etti:
"Kentsel dönüşüm, büyük ölçüde insanları mahalle kültüründen kopardı. Çünkü mevcut mahallenin iki katı kadar bir yapılaşma oranı geldi. Altyapı çok fazla değişmedi. Kapalı siteler, rezidanslar ortaya çıktı. Bizim amacımız mahalle ölçeğini yeniden yaratabilmek. Bu aşağı yukarı bizim hesaplarımıza göre 25-30 hektar büyüklüğünde bir alanı, 5-7 bin civarında bir nüfusu içeriyor. Hak sahiplerinin başka yere gitmeden orada yaşayabilmeleri çok önemli. Bu proje ile yaşam kalite düzeyinin de arttırılması hedefleniyor. Yani herkes için yeşil alan, park, güvenliğin sağlanması, okullar, sağlık tesisleri, kültürel ve dini tesislerin de orada yer alması.
Bir diğer hedef böyle küçük parçalara bakılmaması, kentsel dönüşümün, planlama sistematiğinin bir parçası haline gelmesi. Bir kentin planı yapılırken, dönüşüm alanlarının potansiyel olarak belirlenmesi önemli. Kentsel dönüşüm şemsiye bir kavram. Tamamen yıkılıp yapılacak anlamına gelmemeli, tarihi eserlerimiz de var. Onların içinde korunması, sıhhileştirilmesi ve güçlendirilmesi gereken yapılar var. Bu detayda konuya bakılması önem taşıyor. Bütüncül olarak konuya bakmak, bütünün içinde bu dönüşümün parçalarını görmek, uygulanabilecek olan metotları tartışabilmek önem taşıyor."
"Müteahhit ile hak sahipleri karşı karşıya getirilmemeli"
Müteahhit ile hak sahiplerinin karşı karşıya getirilmemesi gerektiğini ifade eden Ocakçı, "Bankaların ve kredi sistemlerinin devreye girmesi, kar marjları konusunda daha sağlıklı düşünülmesi gerekiyor. Kamunun da etkin bir rol oynaması gerekiyor. Kamu burada kendisini kar eden bir merci olarak görmemeli." dedi.
İstanbul'daki kentsel dönüşüm uygulamalarına ilişkin değerlendirmede bulunan Ocakçı, "Bütün kentsel dönüşüm uygulamalarında yaşam kalite düzeyinin beklendiği ölçeğe gelmediğini görüyoruz. Aynı zamanda parça parça bakıldığı yani bütün görülmediği için burada planlama mantığı açısından bir takım problemler olduğunu düşünüyoruz. Üç temel problem ve onun altında dallanarak ortaya çıkan yüzlerce problemi saptadık. Çözüm önerileri ile ilke ve kriterler de çıkmış oldu. Bakanlığın amacı da bundan sonraki bütün uygulamalarda bu ilke ve kriterleri dikkate almak. Mevzuatta da bazı değişiklikler yapılması gerekiyor." diye konuştu.
Prof. Dr. Ocakçı, projenin bu yıl sonu itibarıyla tamamlanacağını, kamuoyuna detayıyla açıklanmadan önce proje olarak test edilmesi gerektiğini ifade ederek, "Kentsel dönüşüme sadece fiziksel boyutuyla değil, sosyal ve ekonomik boyutuyla da bakılması gerekiyor. Bütüncül bakılması, katılımın sağlanması, bu ilke ve kriterlerin uygulanabilir bir algoritma haline dönüştürülmesi önemli." dedi.
Kentsel dönüşümün 16 bileşeni
Yapılan çalışmalar sonunda belirlenen kentsel dönüşümün 16 bileşeni şöyle:
Konum ve Çevresel Entegrasyon
Doğal Yapı ve Kaynaklarda Sürdürülebilirlik
Başedebilirlik
Arazi Kullanımı
Kompakt Yerleşme ve Yoğunluk
Yerleşme Düzeni ve Konut Çeşitliliği
Merkez Oluşturma
Teknoloji
Ulaşım- Erişilebilirlik
Altyapı
Sosyal Yapı ve Yaşanabilirlik
Ekonomi Oluşturma ve Finansal Sürdürülebilirlik
Yerel Kimlik
İnsan Ölçeği
Yönetim ve Bakım
Kamusal Açık Alan Kullanımı ve Tasarımı
"Bakanlık olarak takipçisi olacağız"
Projeye ilişkin değerlendirmede bulunan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşarı Prof. Dr. Mustafa Öztürk de projenin yıl sonunda tamamlanacağını söyledi. Prof. Dr. Mustafa Öztürk, projeden beklentilerini ise şöyle açıkladı:
"Bakanlık olarak sağlıklı ve güvenli yaşanılabilir çevreye sahip, kimlikli ve sürdürülebilir şehirlerin oluşturulması önceliğimizdi. 21. yüzyılda küresel ölçekte en temel hedef olan sürdürülebilir kalkınmanın mihenk taşını kentleşme oluşturacak. Kentsel dönüşüm uygulamaları için belirli planlama kriterleri ve normları geliştirmek, kentsel dönüşüm uygulamaları için tüm Türkiye'de belirli bir kalite nitelik standardını ortaya koyuyor.
Kentsel dönüşüm uygulamalarında doğal kaynakların korunması, enerji tasarrufu, insan ölçeğinde mekan tasarımı, sosyal doku hassasiyetleri, iklime uyum, yöreye özgü tasarım ve mimari sürdürülebilirlik, ulaşımı temin etmek gibi hedefler ön plana çıkıyor. Tüm bunları sağlamak için belirli konularda mevzuat düzenlemelerine gidilecek. Bakanlık olarak bundan sonraki kentsel dönüşüm uygulamalarında belirlenen ilke ve kriterlerin uygulanabilirliğinin her safhada üniversitemizle birlikte takipçisi ve izleyicisi olacağız."
Paylaş
Paylaş
Paylaş
